ਸਿਖ ਧਰਮ/ ਅਥਵਾ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਆਧਾਰਿਤ, ਬੁਰੇ ਕਰਮ ਕਾਂਡ,ਬੁਰੇ ਆਚਰਣ ਤੋਂ ਪਰੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਖਤ ਹਦਾਇਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਬਜ਼ਾਰੂ ਕਾਮ ਵਾਸ਼ਨਾ, ਬੁਰੀਆਂ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਤੋ ਆਪ ਬਚਣਾ ਤੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਹੀ ਗੁਰਮਤ ਗ਼ਾਡੀ ਰਾਹ ਹੈ।

ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਜੰਗ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਗਲੀਆਂ, ਪਿੰਡਾਂ, ਬਜਾਰ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਫੈਲੀਆਂ ਸਨ। ਰਾਤ ਨੂੰ ਰੋਜ ਹੀ ਮੌਕ ਡਰਿਲ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਦੋ ਦੋ ਘੰਟੇ ਲਾਇਟਾਂ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਸੱਤ ਵਜੇ ਤੋਂ ਬਾਦ ਕੋਈ ਵੀ ਗਲੀ ਬਜਾਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀ ਦਿਸਦਾ ਸੀ।

ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤ ਜਿਹੜਾ ਭਾਵੇਂ ਹੈ ਪੁਰਾਣਾ ਪਰ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਵੀ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ‘ਚੰਦਰੇ ਨੋਟਾਂ ਨੇ ਮੇਰਾ ਚੰਨ ਪਰਦੇਸੀ ਕੀਤਾ’, ਇਹ ਗੀਤ ਸਿਰਫ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿਕੇ ਕਮਾਈਆਂ ਕਰਨ ਗਏ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਤਰੀਮਤਾਂ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਤੋ ਬਾਅਦ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇ ਤੱਕ ਪੁੱਜਦਿਆਂ ਪੁੱਜਦਿਆਂ ਹਾਲਾਤ ਹੋਰ ਦੇ ਹੋਰ ਬਣ ਗਏ।

ਇੱਕ ਵਕਤ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਵਰਗ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੰਸਕਾਰ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ, ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਪਹਿਚਾਣ,

ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 22 ਅਰਬ ਦੇਸ਼ ਹਨ ਜੋ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉੱਤਰੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਮਿਸਰ, ਲੀਬੀਆ, ਮੌਰੱਕੋ ਅਤੇ ਅਲਜੀਰੀਆ ਆਦਿ ਤੱਕ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਦੌਲਤਮੰਦ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ, ਯੂਨਾਈਟਡ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ (ਦੁਬਈ, ਆਬੂਧਾਬੀ, ਸ਼ਾਰਜਾਹ, ਆਜਮਨ, ਉੱਮ ਅਲ ਕੁਵਾਇਨ, ਰਾਸ ਅਲ ਖੇਮਾਹ ਅਤੇ ਫੁਜ਼ਾਈਰਾਹ), ਉਮਾਨ, ਬਹਿਰੀਨ, ਕੁਵੈਤ ਅਤੇ ਕਤਰ ਹਨ।

ਲਾਹੌਰ ਸ਼ਹਿਰ ’ਚ,
ਸ਼ਾਹੀ ਕਿਲ੍ਹੇ ਸਾਹਮਣੇ,
ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ,
ਵੱਡਾ ਸਾਰਾ,
ਅੰਬਰ ਜੇਡਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ।

ਕਾਮ ਕਰੋਧ ਲੋਭ ਮੋਹ ਹੰਕਾਰ ਦੋਸਤੋ
ਪੰਜੇ ਚੀਜ਼ਾ ਦੇਣ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦੋਸਤੋ।
ਸੁੱਖ ਵੇਲੇ ਸ਼ੁੱਕਰਾਨਾ ਕਰੀਏ ਦੁੱਖ ਵੇਲੇ ਅਰਦਾਸਾ
ਸਿਮਰਨ ਦੀ ਜਦ ਫੇਰੀਏ ਮਾਲਾ ਬਦਲ ਦਿੰਦੀ ਏ ਪਾਸਾ।

ਅਲੋਚਕ ਹੀ ਸਮਾਜ ’ਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ’ਚ ਭਾਗੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ (ਮਾੜੇ ਦੀ ਧੀ ਰੱਜੀ ਪਿੰਡ ਉਜਾੜਨ ਲੱਗੀ)। ਸਾਡੇ ਸਰਕਾਰਾਂ ’ਚ ਕੀ ਵੜੇ ਹੁਣ ਵਾੜੇ ਨੀ ਵੜ੍ਹਦੇ, ਯੂ.ਕੇ. ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ’ਚ ਪੁਰਬ ਵਿਸਾਖੀਆਂ, ਭਲਾ ਕੀਹਨੂੰ ਨੀ ਪਤਾ ਸਿੱਖ ਕੌਣ ਨੇ? ਟਰਫਾਲਗਰ ਸੁਕੇਅਰ ’ਚ ਲੰਡਨ ਮੇਲੇ, ਦੜਕਣ, ਝੰਡੇ ਤੇ ਨਾਅਰੇ ਗੂੰਜਾਂ ਹਾਲੇ ਹੋਰ ਕੋਠੇ ’ਤੇ ਚੜਨਾ! ਮੇਰਾ ਵਿਸ਼ਾ ?